GEBREK AAN ZELFLIEFDE REDEN VOOR SLECHTE ZELFZORG?
In een wereld waarin prestaties steeds vaker de maatstaf zijn voor ons geluk, raakt iets heel fundamenteels steeds verder naar de achtergrond: de relatie met onszelf. We zijn zo gefocust op ‘meer, sneller, beter’ dat we vergeten dat zelfzorg en zelfliefde de basis vormen van een gezond en fijn leven. Waarom lukt het zoveel mensen niet meer om goed voor zichzelf te zorgen? Is dat omdat we minder van onszelf zijn gaan houden of is het juist andersom: zijn we minder van onszelf gaan houden omdat we niet meer goed voor onszelf zorgen? Hoe komt het dat we hier steeds minder ruimte voor maken? En hoe kunnen we deze verbinding herstellen?
Zelfzorg en zelfliefde zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Zelfliefde is de innerlijke overtuiging dat je waardevol bent, precies zoals je bent. Zelfzorg is de praktische uiting van zelfliefde: het nemen van rust, luisteren naar je lichaam, gezonde keuzes maken en jezelf geven wat je nodig hebt. Zonder zelfliefde voelt zelfzorg als een verplichting of iets wat je moet ‘verdienen’. Als je wel voor jezelf zorgt maar niet van jezelf houdt, heeft dit eigenlijk geen betekenis—je kunt jezelf wel vertellen dat je belangrijk ben maar als je daar geen daden aan verbindt, blijft het slechts een gedachte. Wanneer we van onszelf houden, wordt het namelijk vanzelfsprekend om goed voor onszelf te zorgen.
Minder zelfzorg of weinig zelfliefde?
De vraag is of we minder voor onszelf zorgen omdat we minder van onszelf houden of dat we minder van onszelf zijn gaan houden omdat we onszelf niet langer geven wat we nodig hebben. Beide scenario’s kunnen waar zijn. Veel mensen zorgen onbewust minder goed voor zichzelf door druk van werk, gezin of maatschappelijke verwachtingen. Dit kan leiden tot uitputting, waardoor je de verbinding met jezelf verliest en je uiteindelijk alleen nog maar negatief kunt zijn over jezelf: “Waarom lukt het mij niet om dit vol te houden?” of “Ik ben niet goed genoeg.”
Maar er zijn ook mensen die het omgekeerde ervaren: door een gebrek aan zelfliefde (bijvoorbeeld door een kritische opvoeding, negatieve ervaringen of hoge verwachtingen) ontstaat de overtuiging dat ze het niet waard zijn om goed voor zichzelf te zorgen. Ze offeren zichzelf op voor anderen en vergeten hun eigen behoeften, wat leidt tot een vicieuze cirkel van uitputting en zelfverwaarlozing.
“You yourself, as much as anybody in the entire universe, deserve your love and affection.” – Buddha
Eigenlijk versterken deze twee elkaar en kunnen ze er samen voor zorgen dat je in een negatieve spiraal terecht komt. Door een gebrek aan zelfliefde laten we zelfzorg versloffen. En door niet goed voor onszelf te zorgen, verliezen we steeds meer het gevoel van eigenwaarde. Dit wordt zeker verder versterkt door een aantal ontwikkelingen in onze samenleving:
- We zijn harder geworden voor onszelf We gebruiken zelfkritiek tegenwoordig als een soort ‘motivatiestrategie’: als we onszelf maar genoeg pushen, komen we er wel. En ja, je bent er ook nog eens niet zomaar want de lat voor succes ligt tegenwoordig erg hoog. Die lat lijk je alleen nog te kunnen bereiken door continu te presteren en weinig rust te nemen. Wat natuurlijk leidt tot uitputting, stress en te weinig zelfzorg. De vraag is of onze constante zelfkritiek en bezig zijn met wat nog beter moet ook leidt tot een gelukkig leven? Psycholoog Dr. Kristin Neff (2011), expert op het gebied van zelfcompassie, beschrijft in haar onderzoek dat zelfkritiek vaak voortkomt uit de angst om te falen of niet goed genoeg te zijn. Maar paradoxaal genoeg blijkt dat juist zelfcompassie – vriendelijk en begripvol naar jezelf zijn – leidt tot meer motivatie en veerkracht.
- Prestaties zijn belangrijker geworden dan je gelukkig voelen In het verlengde van bovenstaande ligt dat we onze eigenwaarde vervolgens grotendeels afmeten aan onze prestaties. Of het nu gaat om werk, uiterlijk of sociale media, de focus ligt heel vaak op wat we (zouden moeten) bereiken in plaats van hoe we ons voelen. In een maatschappij waarin ‘druk zijn’ een statussymbool is, voelt rust nemen al snel als falen. Maar steeds meer studies tonen aan dat chronische stress een van de grootste risicofactoren is voor zowel mentale als fysieke klachten. Onderzoek van psycholoog Carol Dweck (2016) toont aan dat mensen met een fixed mindset geloven dat hun capaciteiten vaststaan en dat falen bewijs is van hun tekortkomingen. Hierdoor kunnen ze zelfzorg als iets zien dat pas ‘verdient’ moet worden waardoor ze zichzelf verwaarlozen. In een growth mindset wordt falen gezien als een kans om te leren en te groeien en is zelfzorg juist een belangrijk onderdeel van deze ontwikkeling. Mensen met een growth mindset begrijpen dat goed voor zichzelf zorgen essentieel is om te kunnen blijven groeien. Zelfzorg wordt dan niet als luxe maar als een noodzakelijk onderdeel van je ontwikkeling gezien. Als de focus teveel op prestaties ligt, kan dit ons kan afleiden van wat echt belangrijk is: het creëren van een balans tussen werken aan onze doelen én goed voor onszelf zorgen.
- We zijn verleerd te luisteren naar ons lichaam In When the Body Says No beschrijft Gabor Maté (2003) hoe het negeren van lichamelijke signalen kan leiden tot chronische stress en ziekte. In een maatschappij die succes boven welzijn plaatst, zijn we geneigd signalen van vermoeidheid en spanning te negeren totdat ons lichaam aan de noodrem trekt. We werken door terwijl we moe zijn, onderdrukken stressklachten en verwarren ontspanning met passief schermgebruik. De Amerikaanse neuroloog Stephen Porges (2011) stelt in zijn Polyvagaaltheorie dat een goede verbinding met onszelf – het vermogen om lichamelijke signalen op te merken en te respecteren – juist essentieel is om je goed te voelen en voor je emotionele balans.
Terug naar de basis
Het goede nieuws is dat we deze patronen (hard zijn voor onszelf, enkel focussen op prestaties en niet luisteren naar ons lichaam) kunnen doorbreken. Dit begint bij de erkenning dat we het waard zijn om onszelf prioriteit te geven. Zelfzorg is geen luxe maar een bewuste keuze om beter voor onszelf te zorgen. Kleine gewoontes kunnen hierin een groot verschil maken, zoals:
- Zelfcompassie beoefenen: Gebruik hiervoor de inzichten van Kristin Neff en behandel jezelf met dezelfde vriendelijkheid als die je aan een goede vriend zou geven. Wees mild voor jezelf, vooral wanneer je faalt en zie dit als een kans om te groeien.
- Grenzen stellen en ‘nee’ durven zeggen: Herken de invloed van een mogelijke fixed mindset en stel jezelf de vraag: “Als ik nu ‘nee’ zeg, geef ik mezelf dan de ruimte om te groeien?” Grenzen stellen is essentieel om je energie en emoties te beschermen zodat je niet overbelast raakt.
- Leer luisteren naar je lichaam en emotionele signalen: Volgens de Polyvagaaltheorie van Stephen Porges is het essentieel om in verbinding te blijven met je lichamelijke signalen. Begin daarom iedere dag met een paar minuten voelen wat er in jouw lichaam speelt, merk je ademhaling op en erken wat je fysiek en emotioneel nodig hebt.
- Ontwikkel een Growth mindset: Verander je perspectief van prestatie naar persoonlijke groei, zoals Carol Dweck beschrijft. Zie uitdagingen en mislukkingen als kansen om van te leren. Zelfzorg is een integraal onderdeel van dit proces, omdat je jezelf de ruimte geeft om te herstellen en opnieuw te proberen.
Zelfliefde en goed voor jezelf zorgen is geen doel op zichzelf maar een proces waarbij je bewust oefent, groeit en oude patronen loslaat. Wanneer je de relatie met jezelf herstelt, zul je merken dat zorgen voor jezelf niet alleen gemakkelijker wordt maar ook vanzelfsprekender aanvoelt. Zelfzorg en zelfliefde voelen dan niet meer als een luxe maar als een noodzaak. In een wereld die ons leert om altijd maar door te gaan, is het essentieel om stil te staan en voor jezelf te kiezen. Of je nu begint met kleine gewoontes of er dieper in wilt duiken, onthoud dat je de moeite waard bent—niet pas als je alles ‘goed’ doet maar nu al omdat je precies goed bent.
Bronnen
Neff, K. (2011). Self-Compassion: The Proven Power of Being Kind to Yourself.
Dweck, C. (2006). Mindset: The New Psychology of Success.
Maté, G. (2003). When the Body Says No: Understanding the Stress-Disease Connection.
Porges, S. (2011). The Polyvagal Theory: Neurophysiological Foundations of Emotions, Attachment, Communication, and Self-Regulation.
Meer weten over zelfzorg? Download hier mijn e-book Leven met Hooggevoeligheid. Of neem contact met mij op!

Hooggevoelig en jezelf verliezen in de ander
Hooggevoelig en jezelf steeds afstemmen op de ander. Wat ik hiermee bedoel? Simpel…
oktober 21, 2024
HSP en Hoogbegaafd?
Steeds vaker horen we de termen 'hooggevoelig' en 'hoogbegaafd' maar wat betekenen ze…
oktober 18, 2024